Toepassingen
Asbest is in Nederland op heel veel verschillende manieren toegepast. Er zijn 3500 uiteenlopende toepassingen bekend. In de agrarische sector zijn tussen 1965 en 1993 op vrijwel alle schuren en stallen daken van golfplaten van asbestcement aangebracht. Naar schatting is 50.000 kilometer asbestcementbuis in de Nederlandse bodem gelegd voor water- en rioleringsbuizen.
De Nederlandse industrie maakt, overal waar sprake is van hoge temperaturen, isolatie en brandveiligheid, gebruik van het “wondermateriaal”, zoals in ijzergieterijen, gasfabrieken en de chemische industrie. In treinen en tramstellen is asbest gebruikt als isolatiemateriaal en in de remvoeringen. Bekend is natuurlijk de uitgebreide toepassing van asbest in de scheepsbouwindustrie. De strenge eisen die aan de brandveiligheid zijn gesteld en de hoge temperaturen in en om de machinekamer leidden in de vijftiger en zestiger jaren tot het spuiten van asbest op de te isoleren oppervlakten en de toepassing van asbestmatrassen en -dekens.
Heel veel asbesthoudend materiaal is in de periode 1955-1975 in woningen verwerkt in afvoerkanalen, ventilatiekokers en mantelbuizen, bij kozijnvulling, gevelbekleding, scheidingsplaten en dakbeschot. In woningen en gebouwen zijn daarnaast nog veel apparaten (miljoenen) aanwezig (met name geisers, cv-ketels en boilers) die asbest bevatten.
De hoge eisen aan brandveiligheid hebben er voor gezorgd dat in gebouwen
waar veel mensen langere tijd verblijven veel asbesthoudende materialen zijn verwerkt. Scholen, ziekenhuizen, theaters en grote kantoorgebouwen zaten en zitten er nog vol mee. (Harmsma, 2006). Op de website van het Informatiepunt Leefomgeving (iplo.nl) is veel informatie te vinden over de toepassingen van asbest: waar het is gebruikt, hoe het is verwerkt en in welke vormen asbestproducten voorkomen.
Hechtgebonden en losgebonden asbest
Er is een belangrijk verschil in de verschillende asbesttoepassingen. Deze kunnen hechtgebonden of losgebonden zijn. Losgebonden toepassingen zijn gevaarlijker dan hechtgebonden toepassingen. ‘Hechtgebonden’ noemen we de asbestmaterialen waarin de vezels stevig in een dragermateriaal verankerd zitten. Als het materiaal in goede staat verkeert, en niet wordt bewerkt of gesloopt, komen er nauwelijks vezels vrij. Een goed voorbeeld van hechtgebonden asbest vormen asbestcement golfplaten en vlakke platen die in goede staat verkeren.
‘Losgebonden’ zijn de asbesthoudende materialen waarin de vezels niet of nauwelijks aan een dragermateriaal zijn gebonden, zoals spuitasbest, niet-hechtgebonden brandwerend board en zwaar verweerd asbestcement. De vezels kunnen dan gemakkelijk vrijkomen. (Infomil, 2020/IPLO.nl)
Hieronder een door TNO samengestelde indeling in toepassingen asbest naar eigenschappen (en risico’s) van het materiaal (TNO Jan Tempelman, 2016)
