Per saldo: asbest in Nederland

Hoe staat het met de strijd tegen asbest in Nederland? Als naar de IAS-nieuwsberichten* in het afgelopen jaar wordt gekeken, gebeurt er veel. Allerlei maatregelen worden genomen om het risico op blootstelling te verminderen en misstanden tegen te gaan. Waarmee het nog niet goed gaat, is de ontwikkeling van het aantal slachtoffers van blootstelling in het verleden. Dat neemt helaas nog steeds niet af. Jaarlijks overlijden in Nederland ca. 500 mensen aan mesothelioom en de ziekte is nog steeds ongeneeslijk. Investeren in preventie blijft daarom hard nodig.

Acties tegen asbest in Nederland
Dit jaar zijn weer allerlei maatregelen genomen om naar de toekomst toe te voorkomen dat mensen door asbestblootstelling ziek worden. Een greep. De boetes voor het onzorgvuldig omgaan met asbest zijn verdubbeld. De inspectie legt vaker werk stil bij constatering van misstanden. Uit schepen onder Nederlandse vlag moet binnen drie jaar de asbest zijn verwijderd. Het Rijk heeft 20 miljoen euro beschikbaar gesteld voor het vervangen van asbestdaken door daken met zonnepanelen. Een voorlichtingscampagne van de Inspectie SZW gericht op installateurs. Een app van de inspectie om malafide saneringen te kunnen melden. Woningcorporaties maken handboeken over hoe met asbest om te gaan en vooral over hoe over asbest te communiceren. De Atlas Leefomgeving en het Landelijk Asbest Volg Systeem (LAVS) laten zien waar asbest zit.

Protest tegen al die maatregelen is er ook. Asbestsanering wordt te kostbaar, wordt gezegd. Dat werkt illegaal gedrag in de hand. Onze concurrentiepositie verzwakt omdat het buitenland niet zo streng is tegen asbest als wij.

Feit blijft dat Nederland nog vol asbest zit: naar schatting zo’n 100 miljoen m2 asbestdak, 35.000 km waterleiding, 700.000 ton asbest in gebouwen, 60% van de sociale huurwoningen en een kwart van de scholen.
Én: het aantal slachtoffers neemt nog niet af.

Nog geen afname asbestslachtoffers
De ontwikkeling van het aantal slachtoffers laat zien wat blootstelling in het verleden teweeg heeft gebracht. Inmiddels is het aantal mensen dat jaarlijks mesothelioom krijgt en daaraan overlijdt sinds 1990 bijna verdubbeld. Momenteel ligt dit rond de 500 per jaar, bijna allemaal mannen en meer dan driekwart boven de 65 jaar op het moment dat de ziekte zich manifesteert. Een positief teken is dat de leeftijd waarop de diagnose wordt gesteld steeds hoger wordt. Mogelijk wijst dit op een effect van de invoering van beschermende maatregelen. Het duurt langer voordat mensen ziek worden, omdat ze in het verleden minder intensief of minder langdurig aan asbest zijn blootgesteld. De ontwikkeling van het aantal slachtoffers in Nederland is trouwens in lijn met die in veel andere westerse landen. Een afname is ook daar nog niet zichtbaar. Aan het verleden kunnen we helaas niets meer doen. We kunnen er alleen maar van leren. 

Wat zal 2014 brengen 
Eindelijk erkenning van mensen met asbestose, de stoflongziekte die in de vorige eeuw als eerste werd ontdekt als schadelijk gevolg van intensief en langdurig werken met asbest. Per 1 april komt ook deze groep slachtoffers via het IAS in aanmerking voor een financiële tegemoetkoming van de overheid en eventueel schadevergoeding van de werkgever.
Daarnaast zullen in 2014 naar verwachting de landelijke blootstellingsnormen worden aangescherpt, in overeenstemming met het Advies van de Gezondheidsraad uit 2010.

“Onze ambitie is dat er over 30-40 jaar geen nieuwe slachtoffers zijn van asbest”, aldus staatssecretaris Mansveld op het Asbestfeitencongres. Een mooi streven. Maar eerst wordt hopelijk snel een afname ingezet.

Simone Aarendonk, december 2013

* Bron: Nieuwsbrieven IAS: maart, juni, september en december 2013