Keuzes maken voor een toekomstbestendig compensatiestelsel

Moet de financiële compensatie en erkenning voor mensen met een beroepsziekte de richting op van bemiddeling met oud-werkgevers en verzekeraars, zoals al jaren gebeurt voor asbestslachtoffers? Of is een uitbreiding nodig van de regeling voor een eenmalige financiële tegemoetkoming van de overheid, dus zónder bemiddeling? En in hoeverre moeten de pijlen steviger op de preventie van beroepsziekten worden gericht? Over deze en andere vragen is uitvoerig gesproken tijdens het mini-symposium ‘Beroepsziekten op een kruispunt’ van het IAS en ISBG op maandag 18 december bij de SER in Den Haag. Het symposium stond onder leiding van dagvoorzitter Aleid Wolfsen.

Afscheid van oudgedienden
Het centrale thema is tevens een knipoog naar het ‘personele kruispunt’ waarop beide instituten staan: het vertrek van Rob van der Heijden en Jan Warning. Eerstgenoemde neemt na een lange periode van zestien jaar afscheid als voorzitter van het bestuur. In zijn voordracht dankt hij de organisaties die betrokken zijn bij de compensatieregelingen, de bestuursleden, de Raad van Toezicht en alle medewerkers van het IAS en ISBG. ‘Ik had deze zestien betekenisvolle jaren niet willen missen’, aldus Van der Heijden.

Jan Warning was acht jaar directeur van het IAS en werd in 2022 ook directeur van het destijds nieuwe instituut ISBG. Volgens Warning zijn we op het punt gekomen om heldere keuzes te maken. Moeten we de richting op van een algemene voorziening, wetende dat voor sommige mensen de geldende WIA-uitkering onvoldoende is om de schade te dekken? Of moet het de komende jaren gaan om compensatie met een schadebedrag, zoals we het kennen van de bemiddeling voor asbestslachtoffers? Die laatste richting zal volgens Warning flink wat onderhoud nodig hebben. Het beroep op verjaring moet uit de wet, er moet voor werkgevers een verplichte verzekering komen en de vindbaarheid van oude polissen moet op orde zijn. Bij de richting van de algemene voorziening moet diep in de buidel van de overheidsfinanciën worden getast. ‘Maar we kunnen ook rechtdoor’, zegt Warning. ‘In mijn beleving gaat die weg naar preventie.’

Paneldiscussie
Ongezond werk is na roken en overgewicht de belangrijkste oorzaak van verloren gezonde levensjaren. Zo’n 15 procent van de totale ziektelast in Nederland is toe te schrijven aan ongunstige arbeidsomstandigheden. De zes panelleden die aan het slot van het symposium over een viertal vraagstellingen met elkaar in discussie gaan, zijn het unaniem eens dat de focus sterker moet liggen op het voorkómen van beroepsziekten. Preventie dus, en daarbij mag best meer gebruik worden gemaakt van de kennis die er elders in Europa is over de beheersing van arborisico’s. ‘Niet opnieuw het wiel uitvinden’, zegt Hanneke van de Bout (ministerie SZW). De kennis moet vooral worden vertaald naar handvatten voor de dagelijkse praktijk, vindt onder meer Mario van Mierlo (VNO-NCW). Een aparte verzekering voor werkgevers kan de juridische lijdensweg van veel slachtoffers verkorten of zelfs geheel wegnemen en een prikkel zijn voor preventie en re-integratie, zo luidt een suggestie. De bedrijfsgezondheidszorg en de curatieve zorg moeten meer samenhang krijgen, vindt onder meer Dick Heederik (Lexces). In de praktijk schort het immers regelmatig aan het vaststellen van de mogelijke relatie tussen de gezondheidsklachten en het werk. Daardoor weten veel mensen met een beroepsziekte de weg naar het IAS of het ISBG niet te vinden.

Tot consensus over de gewenste richting van het stelsel van compensatie en erkenning voor beroepsziekten komen de panelleden niet. Dat was ook niet de opzet van het symposium, dat de aanwezigen vooral inspiratie en stof tot nadenken moet geven. ‘Er zijn de afgelopen jaren belangrijke stappen voorwaarts gezet’, zegt Warning. ‘We staan nu voor een kruispunt, maar we hoeven zeker niet binnen één jaar tot een beslissing te komen over welke afslag we nemen.’

Op middellange termijn moeten er wel degelijk keuzes worden gemaakt hoe Nederland zich verder ontwikkelt. Daarbij moet aan meerdere knoppen worden gedraaid, vindt Kitty Jong (FNV). ‘Is het een kruispunt, of eerder een rotonde? We moeten daar meerdere autootjes over laten rijden om het systeem beter te laten functioneren. Geen keuzes dus, maar samenhang.’

De panelleden van het mini-symposium ‘Beroepsziekten op een kruispunt’ waren: Hanneke van de Bout (directeur Veilig en gezond werken ministerie SZW), Dick Heederik (voorzitter Lexces), Ton Heerts (voorzitter Commissie beroepsziekten), Kitty Jong (vicevoorzitter FNV), Richard Weurding (algemeen directeur Verbond van Verzekeraars) en Mario van Mierlo (beleidsadviseur VNO-NCW). Het IAS en ISBG danken het aanwezige publiek, de panelleden, de dagvoorzitter en de SER voor hun medewerking aan het geslaagde symposium. Wij danken ook Rob van der Heijden en Jan Warning heel hartelijk voor hun jarenlange inzet voor de compensatie en erkenning voor mensen met een beroepsziekte.

Dennis Derksen
December 2023

Lees hier de afscheidslezing van Jan Warning