Erkenning voor slachtoffers met andere beroepsziekten

Ziek worden van je werk. Het overkomt helaas veel mensen. In een ver verleden werden typische aandoeningen voorzien van een naam met een ambacht, zoals de ‘schoenmakersborst’. Ook in de moderne tijd is de taal verrijkt met ziektes die het gevolg zijn van het werk. Voorbeelden zijn de schildersziekte, kapperseczeem en RSI.
Ongeveer 14% van het ziekteverzuim in Nederland wordt veroorzaakt door een aandoening die verband houdt met werk. Van de totale ziektelast in Nederland is 5% een gevolg van ongezonde arbeidsomstandigheden. Een zeer hoog percentage, vergelijkbaar met de gezondheidsproblemen die worden veroorzaakt door overgewicht (5,2% van de ziektelast is hierop terug te voeren).

Het is raar dat er ondanks deze alarmerende cijfers  zo weinig aandacht is voor ongezonde arbeidsomstandigheden. De functie van bedrijfsarts (arts die zich specialiseert op het terrein van arbeid en gezondheid) staat onderaan de populariteitsladder bij studenten geneeskunde.
Dit heeft alles te maken met de wijze waarop ons sociale stelsel is ingericht. Het maakt immers niet uit wat de oorzaak is van een ziekte, voor de uitkering die men krijgt. Heel anders is het in ons omringende buitenland, waar aparte regelingen en lijsten bestaan voor ziekten en letsel als gevolg van het werk.

Over het algemeen zijn we in Nederland heel tevreden met ons systeem, een nadeel is evenwel dat er veel minder kennis voorhanden is over beroepsziekten. En een ander nadeel is dat slachtoffers met een beroepsziekte een civiele procedure tegen hun vroegere werkgever moeten starten om de schade te verhalen die niet vergoed wordt door de sociale zekerheid. Dit leidt tot schrijnende situaties.
Voor asbestslachtoffers werd indertijd de term ‘juridische lijdensweg’ bedacht. Asbestslachtoffers worden namelijk naast met een medische ook nog geconfronteerd met een juridische lijdensweg; men heeft onvoldoende kennis en financiële middelen om een juridische procedure te kunnen starten. Deze procedure neemt bovendien zoveel tijd in beslag dat een slachtoffer niet meer in leven is als de rechter tot een uitspraak komt.

Zoals bekend heeft de schrijnende situatie van asbestslachtoffers in het jaar 2000 ervoor gezorgd dat het Instituut Asbestslachtoffers is opgericht. Daarmee kwam er een voorziening voor asbestslachtoffers met longvlieskanker. Deze werd in 2014 uitgebreid voor slachtoffers met asbestose. In 2020 werd de CSE-regeling van kracht voor slachtoffers met de schildersziekte.

En nu wordt op 1 januari 2023 dan de Regeling Tegemoetkoming Stoffengerelateerde Beroepsziekten (TSB) van kracht. Deze regeling biedt de mogelijkheid dat mensen met uiteenlopende beroepsziekten door gevaarlijke stoffen een tegemoetkoming van de overheid aanvragen. In eerste instantie kunnen alleen slachtoffers met longkanker door asbest en met beroepsastma zich aanmelden, maar gaandeweg zal de regeling worden uitgebreid met meer beroepsziekten.
Voor de uitvoering is een zusterorganisatie van het IAS opgericht: het Instituut Slachtoffers Beroepsziekten door Gevaarlijke stoffen (kortweg ISBG). De ervaring die het IAS heeft opgebouwd met dossiers van asbestslachtoffers kan gebruikt worden voor groepen met een andere beroepsziekte.
Ook heel belangrijk is de oprichting van Bureau Lexces, waar eind juni in de landelijke media aandacht voor was. Lexces is een centrum opgericht om kennis en expertise op het gebied van gevaarlijke stoffen en gezondheidsrisico’s voor werkenden te bundelen.  Daarmee draagt het bij aan preventie en beoordeling van beroepsziekten. Op korte termijn zijn alle betrokkenen heel druk bezig om de uitvoering van de nieuwe regeling in de steigers te zetten. Let bijvoorbeeld de komende maanden op de nieuwe website van het ISBG. Op langere termijn is de situatie ook spannend.

Hoeveel aanvragen zullen er komen? Beschouwen de slachtoffers de tegemoetkoming als een erkenning? En welke invloed zal de toegenomen aandacht hebben op de preventie van beroepsziekten? Want erkenning van het leed van een slachtoffer is heel belangrijk. Maar nóg belangrijker is dat er meer impulsen komen om de ziektelast door beroepsziekten te beperken.

Jan Warning
Directeur IAS
j.warning@ias.nl

September 2022