Asbestdrama Kanaleneiland: de risico’s

De plotselinge evacuatie van een groot aantal bewoners in Utrecht Kanaleneiland na de vondst van asbest heeft voor veel media-aandacht gezorgd, waaronder een groot aantal deskundigen over de risico’s die bewoners gelopen zouden hebben. Uiteindelijk meldt onderzoeker Tempelman van TNO na uitgebreid onderzoek op donderdag 16 augustus dat de verspreiding van het asbest geen risico’s heeft opgeleverd voor de gezondheid van de bewoners. De concentraties in de lucht hadden een verwaarloosbaar laag risico. Maar hij vindt het verstandig dat besloten is om de omgeving van de flat preventief te ontruimen. Als door inlopen asbest in slecht geventileerde woningen terechtkomt, kan er wel degelijk risico ontstaan, aldus Tempelman. Een veelgehoorde mening is dat mensen nauwelijks risico lopen als ze korte tijd aan asbest worden blootgesteld. Hierna een overzicht van meningen van andere deskundigen die door de pers werden verwoord.

Nauwelijks risico bij korte blootstelling
Volgens Ben Rozema van de GGD is de kans dat bewoners van de Utrechtse asbestwijk daadwerkelijk ziek worden van ingeademde asbestdeeltjes 1 op de 7,3 miljard volgens de geldende normen. De Gezondheidsraad heeft onlangs de cijfers aangescherpt, maar ook op basis van dat rekenmodel blijft het risico op het ontwikkelen van long- of buikvlieskanker vrijwel verwaarloosbaar klein. Het is volgens Rozema ‘inbeelding dat sommige geëvacueerde bewoners nu al klachten zouden hebben.
Politiemensen die in Utrecht zijn ingezet in het’asbestgebied in de wijk Kanaleneiland, hebben geen risico gelopen dat zij asbestdeeltjes hebben ingeademd, aldus de Nederlandse Politiebond (NPB). Tegenwoordig zijn het vooral installateurs en onderhoudsmedewerkers die risico lopen, aldus  JanTempelman van TNO. Dat zijn mensen die in asbesthoudende gebouwen de verlaagde plafonds optillen en kabels trekken of nietsvermoedend in een amosiet-plafond (met bruine asbest) boren om een leiding te trekken.

Michel Baars, directeur van Search Ingenieursbureau B.V. vindt de paniek na de asbestvondst in de Utrechtse woonwijk Kanaleneiland overtrokken. Paniek is niet goed en ook helemaal niet nodig. Asbest wordt, volgens Baars pas gevaarlijk als je het langdurig en in hoge concentraties inademt. Ook Gerard Zielhuis, hoogleraar epidemiologie bij het UMC Nijmegen heeft die mening. Het blootstellingsniveau in situaties als in Utrecht is volgens Zielhuis verwaarloosbaar. Asbest wordt gevaarlijk bij jarenlange blootstelling. De klachten ontstaan pas na tien tot dertig jaar. Verder heeft de kans op besmetting ook te maken met het soort, de hoeveelheid en de duur van de blootstelling. Rokers zijn over het algemeen gevoeliger voor besmetting. Asbest in vaste vorm leidt niet tot blootstelling aan deeltjes die in de longen terecht kunnen komen, aldus de epidemioloog: er zit nou eenmaal heel veel asbest in oudere gebouwen en woningen. Zolang het daar gewoon blijft zitten, is er over het algemeen geen probleem, dat wordt het pas wanneer je gaat slopen of restaureren. Volgens de hoogleraar zijn de eventueel vrijgekomen stofdeeltjes zwaar waardoor ze naar beneden vallen en niet in de lucht blijven hangen. Er is een harde wind voor nodig om die deeltjes vervolgens weer te kunnen verspreiden.

Simone Rozendaal van Elsevier heeft veel kritiek op de ophef over asbest. Volgens Rozendaal is asbest een van de meest onderzochte stoffen op aarde. De onduidelijkheid geldt volgens Rozendaal echter vooral wit asbest, dat met 90 procent van alle toepassingen verreweg het belangrijkst is. Er bestaat geen enkele twijfel dat blauw asbest gevaarlijk is, maar volgens de meeste asbestdeskundigen is wit asbest dat niet, aldus Rozendaal. Maar zelfs al zouden er kleine hoeveelheden blauw asbest zijn vrijgekomen in Kanaleneiland, dan nog zijn de risico’s voor de bewoners verwaarloosbaar klein. Bij de commotie die altijd rond asbest ontstaat, moet, volgens Rozendaal ook worden aangetekend dat er veel belangen mee zijn gemoeid. Er valt veel geld te verdienen met het overdrijven van het asbestgevaar. Er is wel uitgerekend dat het 50 miljard euro kost om alle asbest uit Nederlandse gebouwen te verwijderen – iets waarvoor de SP al eerder pleitte. Dat is niet alleen om financiele redenen absurd, maar ook vanwege de volksgezondheid: asbest in muren en plafonds kan, volgens Rozendaal geen kwaad zolang je er maar niet in gaat boren.

Paul Baas, hoogleraar thoraxoncologie, bij het AMC in Amsterdam en het Nederlands Kanker Instituut (NKI) meent dat alleen bij extreme blootstelling aan asbestdeeltjes mensen gezondheidsrisico’s lopen. De kans op longkanker door passief roken is volgens Baas aanzienlijk groter. Ook is het zo dat mensen, die roken én aan asbest worden blootgesteld, een groter risico op longkanker hebben. Om ziek te worden van alleen asbest, moeten mensen intensief worden blootgesteld aan het materiaal én er genetisch gevoelig voor zijn. Wie één keer een plaatje asbest doormidden heeft gebroken, heeft weinig te vrezen. Bovendien duurt de latentietijd dertig tot vijftig jaar, aldus Baas. Natuurlijk, een pechvogel wordt al na tien jaar ziek. Allerlei medische onderzoeken kort na een vermeende besmetting zijn onnodig, want er is dan toch nog niets te zien.

Volgens longarts Henk Sinnighe Damsté van de Ziekenhuisgroep Twente slaat de overheid door als er sprake is van asbest bij een brand. Vaak is een evacuatie overdreven. We zijn naar asbest gaan kijken alsof het radioactief afval is. Er is onnodige paniek. Ik begrijp de overheid wel, die haar burgers moet beschermen, maar het slaat door. Volgens de Almelose specialist krijgt het publiek onderhand ten onrechte de indruk dat een keer inademen van asbestvezels per definitie dodelijk is. Cruciaal is dat asbest eigenlijk alleen gevaarlijk is als er sprake is van een langdurige inademing van asbestvezels die in de lucht zweven. En dan moet je echt denken aan een blootstelling van enkele jaren. Bij een brand is dat kortstondig en het gevaar echt zeer gering. Daarbij zalhet asbest door het bluswater ook vrij snel neerslaan. Als het niet meer zweeft in de lucht is het niet meer gevaarlijk. De mensen kunnen gewoon terug naar hun woning. De noodzaak van een evacuatie moet je met een korrel zout nemen. Hij benadrukt dat ook langdurige inademing niet altijd leidt tot asbestkanker en ziet ook veel patienten waarbij het heeft geleid tot volstrekt goedaardige afwijkingen aan het longvlies. Er spelen nog tal van andere factoren een rol of iemand asbestgerelateerde longkanker krijgt. Vergeet niet: iedereen ademt in zijn leven wel eens iets van asbest in, aldus de Enschedese longarts.

Lage blootstelling is ook gevaarlijk
Volgens longarts Nico van Zandwijk, directeur van het Australische Asbestos Disease Research Institute kan een relatief lage blootstelling aan asbestvezels ook al long- en buikvlieskanker (mesothelioom) en longkanker veroorzaken. De relatie is vaak moeilijk te leggen omdat de tijd tussen blootstelling en het optreden van ziekte gemiddeld omstreeks veertig jaar is. In Australië is, meer nog dan in Europa, asbest verwerkt in bouwmaterialen, vertelt Van Zandwijk. Uit het Australische mesothelioomregister blijkt dat mensen die een kortdurende blootstelling aan asbest hebben gehad ook ziek kunnen worden. Het gaat dan vaak om mensen die hun huis hebben gerenoveerd, klussers. Zij vormen een behoorlijk deel van de asbestslachtoffers. De deeltjes zijn zo klein dat ze niet met het blote oog te zien zijn. Alleen door te meten hoeveel deeltjes er nog zijn, kun je bepalen of het veilig is, aldus Van Zandwijk.

Bron: ANP, diverse kranten 22 juli t/m 16 augustus.