Aansprakelijkheid werkgever voor gezondheidsklachten door blootstelling aan gevaarlijke stoffen?

1. Om zijn schade op de werkgever te verhalen moet de werknemer eerst aantonen dat hij op het werk aan gevaarlijke stoffen is blootgesteld
Een beroepsziekte is een ziekte die is veroorzaakt door het werk. Op grond van artikel 7:658 van het Burgerlijk Wetboek geldt dat als een werknemer gezondheidsschade oploopt in de uitoefening van zijn werk, de werkgever daarvoor aansprakelijk is wanneer die werkgever zijn zorgplicht voor een veilige werkomgeving heeft geschonden. Bij beroepsziekten die worden veroorzaakt door blootstelling aan gevaarlijke stoffen moet na de diagnose eerst worden vastgesteld of daadwerkelijk gedurende het dienstverband bij de betreffende werkgever sprake is geweest van bovenmatige en hiermee schadelijke blootstelling. De enkele omstandigheid dat de werknemer kan zijn blootgesteld aan een schadelijke stof is onvoldoende om aansprakelijkheid aan te nemen. De werknemer moet het bewijs leveren dat hij zijn werkzaamheden heeft moeten verrichten onder omstandigheden die schadelijk kunnen zijn voor zijn gezondheid. Het is voor een werknemer vaak niet eenvoudig om blootstelling van jaren geleden aan te tonen: de arbeidsomstandigheden zijn gewijzigd, vroegere collega’s die iets kunnen vertellen over de arbeidsomstandigheden zijn vaak onvindbaar en relevante informatie zoals een risico-inventarisatie en een lijst met stoffen waarmee is gewerkt, ontbreken in de meeste gevallen.

2. Causaal verband bij beroepsziektes door blootstelling aan gevaarlijke stoffen
Als tweede stap dient de werknemer het causaal verband aannemelijk te maken tussen de blootstelling en zijn ziekte. Tussen twee gebeurtenissen bestaat een causaal verband als de ene gebeurtenis het directe gevolg is van de andere gebeurtenis (oorzaak en gevolg). De vaststelling van het causaal verband bij beroepsziekten door blootstelling aan gevaarlijke stoffen is ingewikkeld, zeker wanneer relevante informatie over de blootstelling ontbreekt. Dat heeft te maken met het veelal sluipende karakter van de verslechtering van de gezondheid door blootstelling aan gevaarlijke stoffen, maar ook met het feit dat veel beroepsziekten meerdere oorzaken kunnen hebben. Hierbij is er een verschil tussen de juridische causaliteit en de medische causaliteit.

Wat is medische causaliteit?
Als de zieke werknemer heeft kunnen aantonen dat hij tijdens zijn werk aan gevaarlijke stoffen is blootgesteld, moet vervolgens door een medisch expert worden vastgesteld hoe waarschijnlijk het is dat de ziekte die bij de werknemer is ontstaan het gevolg is van de blootstelling aan gevaarlijke stoffen op de werkvloer. Dit wordt het medisch causaal verband genoemd. Bij de medische causaliteit gaat het dus om het verband tussen de gezondheidsklachten en de blootstelling. Soms is de medische oorzakelijkheid eenvoudig aan te tonen, zoals bij het ontstaan van maligne mesothelioom door blootstelling aan asbest. In andere gevallen kunnen de gezondheidsklachten ook verschillende oorzaken hebben. Denk bijvoorbeeld aan het ontwikkelen van longkanker door een werknemer die op de werkvloer aan asbest is blootgesteld en gelijktijdig ook een groot deel van zijn leven heeft gerookt. In zo’n geval zijn er twee oorzaken waarvan een medisch expert zal moeten bepalen voor welk percentage de asbestblootstelling en het roken in hun onderlinge verhouding aan het ontstaan van de longkanker hebben bijgedragen.

Juridische causaliteit
Het kan voor de werknemer lastig zijn om het medisch causaal verband aan te tonen, zeker omdat beroepsziektes vaak geleidelijk ontstaan. Om een werknemer met een beroepsziekte tegemoet te komen bij het leveren van bewijs, hanteert de Hoge Raad de zogenaamde ‘arbeidsrechtelijke omkeringsregel’. Toepassing van de omkeringsregel bij beroepsziekten door gevaarlijke stoffen houdt in dat de werknemer moet bewijzen dat hij bij het werk is blootgesteld aan gevaarlijke stoffen. Als het bewijs van blootstelling is geleverd, de gezondheidsklachten op zich door die blootstelling veroorzaakt kunnen zijn en een alternatieve verklaring voor de gezondheidsklachten ontbreekt, wordt het juridisch causaal verband tussen de schade en de werkzaamheden aangenomen als de werkgever heeft nagelaten maatregelen te treffen die redelijkerwijs nodig waren voor een veilige werkomgeving.

Samenvattend
Werknemers die ziek worden door hun werk – die dus een beroepsziekte oplopen – hebben recht op vergoeding door hun werkgever van de schade die zij lijden, tenminste wanneer die werkgever zijn zorgplicht voor een veilige werkomgeving heeft geschonden.

Voor het aannemen van juridisch causaal verband tussen de gezondheidsklachten van de werknemer en blootstelling aan gevaarlijke stoffen op het werk, is het op grond van de ‘arbeidsrechtelijke omkeringsregel’ voldoende wanneer aan de volgende vier voorwaarden is voldaan:

De werknemer is aantoonbaar blootgesteld aan gevaarlijke stoffen;
Voor de blootstelling was er geen sprake van dezelfde of vergelijkbare klachten;
De blootstelling kan de klachten hebben veroorzaakt en;
Een alternatieve verklaring voor de klachten ontbreekt.

Met deze omkeringsregel wordt het de werknemer dus makkelijker gemaakt om het verband tussen zijn gezondheidsklachten en zijn werk aan te tonen. Voor toepassing geldt dat de werknemer niet alleen moet stellen en zo nodig bewijzen dat hij tijdens de werkzaamheden is blootgesteld aan voor de gezondheid gevaarlijke stoffen, maar óók dat hij stelt en zo nodig aannemelijk maakt dat hij lijdt aan een ziekte die door de blootstelling kan zijn ontstaan.

Job Voss, juridisch beleidsmedewerker IAS
j.voss@ias.nl
April 2023